"Una mirada al cine n'Asturies"

HISTORIA DEL CINE ASTURIANU, de Xaviel Vilareyo

Xaviel Vilareyo, buiciegu investigador y divulgador de la cultura asturiana, ye poeta, narrador y autor de teatru, escribiendo unes veces n'asturianu, otres en gallego-asturianu y tamién en castellanu. D'un tiempu a esta parte vien emprestando atención al cine, organizando dende l'añu 2005, n'Uviéu, el Festival del Cine Asturianu. D'esa dedicación vien la Historia del cine asturianu qu'acaba de publicar, una verdadera enciclopedia que repasa dende los oríxenes documentales del xéneru pocos meses depués de que se presentara l'inventu de los hermanos Lumière en París, hasta los últimos curtios fechos n'Asturies.

El criteriu de cine asturianu que remana Vilareyo ye mui ampliu, quiciabes demasiao: el que se fai n'Asturies en cualquiera de les sos llingües, el que fai un asturianu en cualquier parte del mundu, el que se fai d'ambiente o de tema asturianu y el que se rueda n'Asturies, ensin más.

Tamién el criteriu d'asturianidá desborda les convenciones a les que tamos avezaos. Asturianu ye lo que ta nos límites xeográficos de l'actual autonomía, pero igualmente lo qu'hai alredor: lo que se fai na montaña lleonesa (Babia, Llaciana?), lo de les Asturies de Santiyana (asina lo escribe) y tamién-y toca a Galicia, porque pa Xaviel Vilareyo Fonsagrada tamién ye zona de cultura asturiana.

Nel llibru echamos de menos una referencia sobre los primeros pasos d'un cine n'asturianu alredor de Conceyu Bable, tema sobre'l que tenemos sentío falar a Lluís Álvarez dacuando, y pareznos descompensáu'l tratu que se da al Festival de Cine de Xixón (unes llinies) frente al más nuevu y bien modestu Festival del Cine Asturianu, quiciabes porque lu dirixe y presenta l'autor del llibru. Tampoco parez que seya un criteriu acertáu traducir los títulos de les películes al asturianu (y non toes) ensin poner l'orixinal, cuando la gran mayoría nunca s'estrenó n'asturianu. Pero lo que más necesitaba un llibru como esti yera un índiz de títulos y otru de nomes propios, que facilitaríen abondu la consulta puntual.

Amás del trabayu globalizador, Vilareyo tien l'aciertu de contextualizar lo que se ta filmando n'Asturies con referencies a les películes más conocíes de la industria mundial. Si quitamos un trabayu mui breve de Juan Bonifacio Lorenzo de los años ochenta, y estudios bien interesantes sobre aspectos parciales o locales, nun había un repás xeneral al desenvolvimientu d'esta arte n'Asturies, colo qu'esta publicación, un llibru de referencia ensin dulda, permite facese una idea bien completa del camín percorríu pol cine nesta tierra, nel sieglu llargu de vida.

Antón García
LA NUEVA ESPAÑA
1, ABRIL, 2010.